Het bovengenoemde ideaal beeld van een welvarend en tolerant land klopt voor de ruime meerderheid van de Nederlanders. Toch was er al voor de coronacrisis een onderlaag die een totaal andere beleving had. Deze mensen hadden al grote moeite om een baan te vinden of te houden. Het zijn welwillende mensen, die afhankelijk zijn van uitkeringen of als werkende armen het besteedbaar inkomen al 10 jaar zien krimpen. Zij worstelen vaak met schulden, met zorg en grote onzekerheid. Die ongelijkheid heeft zich door de crisis nog sterker afgetekend in de samenleving, kijk alleen al naar de enorme vraag bij de voedselbanken. Bovendien ervaart een nieuwe groep mensen grote onzekerheid door de crisis, waarin de eindjes aan elkaar geknoopt moeten worden en hoge schulden worden gemaakt. Ook zij blijken kwetsbaarder dan vaak gedacht.

Steeds meer mensen komen terecht in wat ik de ‘kreukelzone’ noem, onderaan de arbeidsmarkt. Zij vangen de botsingen van de economie op en worden nu hard geraakt. Een deel van deze mensen zal het zelfstandig redden om door te groeien naar het goede deel van de arbeidsmarkt, maar een groeiende groep moet zijn hele leven genoegen nemen met tijdelijke baantjes en slechte contracten, zijn vaak op korte termijn inwisselbaar en hebben juist nu last van grote, groeiende concurrentie. Wie goed kijkt ziet ruim 3 miljoen Nederlanders bij wie het water aan de lippen staat.

De meeste nieuwe werklozen gaan de klap te boven komen. Zij hebben de werkervaring en vaardigheden die nodig zullen zijn om weer op te krabbelen. Anderzijds blijft een groep over voor wie de problemen hals over kop toenemen, met toenemende zorglasten, schulden, verslaving en nauwelijks zicht op verbetering. Zij kunnen geen kant op en zitten vast in een web van stress, zorgen en problemen. Voor die groep is nu actie nodig. Voor hen is een langdurige, integrale aanpak nodig om duurzame verandering te realiseren. Ondanks de grote financiële steunpakketten, blijft deze groep vooralsnog onzichtbaar. Dat is geen verassing. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) stelde in januari van dit jaar al dat Nederland, sinds de bezuinigingen van eerdere kabinetten, veel minder geld uitgeeft aan activerend arbeidsmarktbeleid dan andere Europese landen. Met als gevolg dat de huidige crisis opnieuw onevenredig zwaar terecht gaat komen bij mensen die al kwetsbaar waren.

De maatschappij van vóór de crisis lijkt ver weg. Ook toen waren bij de jeugd de verschillen groot. De één groeit op in een kansrijke omgeving, waar een goed inkomen en carrière maken de norm is. Een ander groeit op in een kansarme wijk, met grote werkloosheid en nauwelijks rolmodellen. De startpositie en kansen van deze kinderen verschillen enorm. De kansarme jongeren vallen buiten het systeem dat de overige 80% succesvol maakt. De wijk, de straatcultuur, interculturele verschillen en het inkomensverschil zorgen bij deze doelgroep voor een enorme afstand tot de wereld met veel kansen. Bovendien is Nederland vaak intoleranter dan men wil geloven. Een Marokkaanse jongere heeft 4 tot 6 keer meer kans om werkloos te zijn. In Nederland is 12% van de beroepsbevolking niet-westers, maar in de bijstandsuitkering gaat het om 52% (bron: ministerie van SZW). In de harde kern van deze groep ligt dit cijfer zelfs nog veel hoger. Dat ligt niet alleen aan deze mensen, maar aan ons allen. Natuurlijk, een doorzetter kan op eigen kracht carrière maken en is niet bij voorbaat kansloos. Toch blijkt dit vaak de uitzondering, laat staan nu de gevolgen van de crisis doorwerken in alle lagen van de bevolking. Wetenschappelijk staat voor de meeste kinderen vast: de beste voorspeller van de toekomst is het werk van de vader.

Kinderen die niet opgroeien in een stimulerende omgeving halen de achterstand in het onderwijs nauwelijks in. Dit heeft grote gevolgen: het ontbreekt ze aan algemene ontwikkeling en kennis van subtiele omgangscodes die in Nederland belangrijk zijn. Het gevolg is al snel uitsluiting en een verdieping van problemen. Bij de Buzinezzclub zien we de gevolgen iedere dag bij de jonge members die wij begeleiden. Het gaat om twintigers met veel faalervaringen, schulden en geen diploma. Toch is er nog veel mogelijk! Door ze op de juiste wijze te coachen en te trainen, ontdekken deelnemende ‘members’ de kansen die er wél zijn. Zodra die motivatie is aangewakkerd kan het snel gaan. Een kwart van onze , die een opleiding gaan doen, start zelfs direct op HBO niveau met een studie. Opvallend is dat zij dikwijls het MBO-2 niets eens hebben afgemaakt en toch kunnen slagen voor de toelatingstoets op HBO niveau. Motivatie, toekomstperspectief en rolmodellen zijn voor deze doelgroep cruciaal om snel hogerop te komen – hetgeen vaak ontbreekt in de jeugd.

Toch is dat pas de eerste stap. Blijven mensen hun psychische problematiek de baas en blijven ze na begeleiding wel uit de schulden? Maken ze carrière in hun werk of raken ze hun eerste baantje snel weer kwijt? Om de vooruitgang te borgen, kiest de Buzinezzclub voor meerjarig begeleiding met een scherpe prestatiemeting. Het doel van onze begeleiding is een uitdagende baan met toekomstperspectief. ‘Members’ moeten op eigen kracht, jarenlang kunnen leven zonder uitkering én gaandeweg een sprong in opleiding of inkomen kunnen maken. Zo niet: dan vallen jongeren meestal terug, met alle gevolgen van dien. Juist nu zien we de noodzaak van een methodiek met duurzame effecten: het maakt mensen weerbaar en zelfredzaam, ook bij tegenslagen.

Toch zien ook wij members die door corona hard geraakt worden. De steunpakketten die worden uitgerold voor bedrijven en multinationals, zouden ook op microniveau toegepast moeten worden. Niet enkel voor omscholing, maar ook voor activering. Nederland zal hard moeten werken om de klappen van 2020 te herstellen; het is alle hens aan dek. Juist dan is het belangrijk om de hele jonge generatie op de rails te krijgen, zodat zij nu en in de toekomst maximaal bij kunnen dragen aan het herstel van een gezonde economie en de last van de vergrijzing kunnen dragen. Uit alle recente onderzoeken en rapporten blijkt dat hier specialistische begeleiding het meest effectief voor werkt. We moeten óók investeren in organisaties die de kennis in huis hebben om die begeleiding te bieden en ze afrekenen op resultaat; met bezuinigingen in het vooruitzicht is extra effectiviteit meer dan noodzakelijk.

Helaas gaat het nog altijd, voor de meeste begeleiders, om de snelle klap: snel uit de uitkering en door naar de volgende. Met andere woorden: zo snel mogelijk naar een willekeurige baan of laagdrempelige opleiding. Of deze jongeren het zelfstandig redden is niet duidelijk. Dat risico moeten we niet nemen. Een oneindige cirkel van investering en terugval dreigt. Die jongeren belanden wederom in een uitkering, teleurgesteld en ongemotiveerd met een verdieping van omringende problemen. Daarom pleit de Buzinezzclub voor een meerjarige aanpak: geef álle jongeren zo snel mogelijk de handvatten om zelfredzaam te worden, juist nu, en blijf zolang mogelijk achter ze staan. Alleen dan kunnen we bouwen aan meritocratische samenleving met toekomstbestendige carrières voor álle Nederlanders. Met een economische crisis in het vooruitzicht, hebben we iedereen nodig!